ЛЕКЦ 13. ХҮНИЙ ХӨГЖИЛ, ЭРХ ЗҮЙН ТУХАЙ ОЙЛГОЛТ

 Сайн байцгаана уу? Та бүхний энэ өдрийн мэндийг уламжилья. Энэ удаагийн лекц “Хүний хөгжил, эрх зүйн тухай ойлголт” сэдвийн хүрээнд өрнөх болно. Та бүхэн таалан болгооно уу.

Хүний сэтгэц, зан үйлийг тоо, чанар, бүтцийн хувьд өөрчлөгдөхөд хүргэж буй зорилго чиглэлтэй, зүй тогтолын дагуу тасралтгүй үргэлжлэх үйл явцыг хүний хөгжил гэнэ. Хүний хөгжил нь улс орны эдийн засгийн, нийгмийн, улс төрийн хөгжлийг танин мэдэх үндэс юм. 

Хэдийгээр бид энэ мэт ерөнхий хүрээнд ойлголт бий болгож болох ч хөгжил гэж чухам юуг хэлэх тухайд тодорхой ойлгоцтой байх шаардлага үүснэ.

Хөгжил гэдэг нь юм, үзэгдэл нэг төлөв байдлаас нөгөө төлөв байдалд эсвэл хуучнаас шинэ төлөв байдалд шилжих үйл явцыг хэлнэ.

Гэхдээ судлаачдын үзсэнээр хөгжил нь өөрөө хоёр төрөлтэй.

·         Хувьсал:

·         Хувьсгал:

Хүний хөгжлийг хангах үндсэн хүчин зүйлийн нэг нь эрх зүй юм. Өөрөөр хэлбэл, эрх зүй буюу нийтээр хүлээн зөвшөөрсөн хэм хэмжээ байхгүйгээр хүний хөгжлийн тухай ярих бололцоогүй болно.

Эрх зүй (law) – хүний жам ёсны эрх, эрх чөлөө, шударга ёсыг бэхжүүлэн хамгаалж, нийтлэг хүсэл зоригийг илэрхийлж, нийгмийн харилцааг зохицуулахын тулд төрөөс зөвшөөрсөн буюу тогтоосон, төрийн албадлагаар хамгаалагдсан, бүх нийтээр заавал дагаж хэрэгжүүлбэл зохих хэм хэмжээнүүдийн тогтолцоо юм. Эрх зүй нь дараах онцлогтой. Үүнд:

1. нийгмийн харилцааг хамгаалах, зохицуулах зорилгоор уг харилцаанд оролцогчдын эрх үүргийг тодорхойлно

2. Тухайн улсын нийт нутаг дэвсгэр болон тодорхой хүрээнд заавал биелэгдэх шинжтэй байна.

3. Эрх зүйн хэм хэмжээ нь тодорхой баримт бичигт, тухайлбал, хууль, зарлиг, тогтоол, захирамж, шийдвэр зэрэг эрхийн актаар тусгалаа олдог төрийн албадлагаар хамгаалагдсан байхын зэрэгцээ зөрчигдсөн тохиолдолд эрх зүйн үр дагаврыг бий болгоно.

Энэ удаагийн бичвэр үүгээр жаргаж байна. Анхааран судалсан та бүхэнд баярлалаа.

Ашигласан ном зүй

[1]

Р. М. Бабаджанова, Ed., Человеческие развитие: Учебник, издание 2-е, дополненное и переработанное ed., Душанбе: ООО «Фарзин», 2014.